BORÇLAR HUKUKU ZAMANAŞIMI

Zamanaşımı kazandırıcı zamanaşımı ve düşürücü zamanaşımı (alacağı zayıflatan  zamanaşımı da denebiliyor) olmak üzere ikiye ayrılır.

Kazandırıcı zamanaşımı, hukuk düzeninin öngördüğü belli sürelerin geçmesi ile aynı hak kazanımını sağlamaktadır. Bunlar taşınmaz mülkiyetinin kazanılmasına olanak sağlayan olağan-olağanüstü sürelerin geçmesi ile ayni hak saglar. (MK m712-713).

Bunlar mahiyetlerine uygun düştükleri ölçüde sınırlı, ayni haklar arasında da geçerlidir. Gene taşınır mülkiyeti içinde kazandırıcı zamanaşımı düzenlenmiştir. (MK m777)

Düşürücü zamanaşımı ise borçlar hukukuna özgüdür alacaklının hakkını hukuk düzeninin öngördüğü belirli süreler icinde kullanamaması durumunda dava hakkın kaybetmesi anlamına gelmektedir.Burada düşen-sona eren alacak hakkı degil dava açma hakkıdır. Alacaklıyı borçluya borcunu ifa etmeye zorlamaktan alıkoymaktadır.

Borçluya ifadan süresi kaçınma hakkı sağlar. ( def’i)

Alacaklı borcunu cebri icra yoluyla zorla tahsil edemez. Aslında borç sona ermemiştir.

Ancak borç dar anlamda borç ilişkisi zamanaşımına tabidir. Örnekle açıklamak gerekirse borçlu borcunu ikrar ederse zamanaşımı kesilebilir-durabilir.

İcra takibi yapılmış ise o halde zamanaşımı kesilmektedir.

Mesela : Borçlu dönemsel bir faiz yada kira alacağı gibi ikrarda bulunur ise o halde zamanaşımı kesilir. Zamanaşımı 10 yıl ise o halde 10 yıllık zamanaşımı yeniden baslar.Kesilme bu demektir.

Zamanaşımı bir def”i olduğu için mahkeme resen gözetmez ve zamanaşımı süresinde takip yapılmaz veya dava açılmaz ise borç eksik borca dönüşmüş olur ve borçlu ifadan kurtulabilir.

Ancak zamanaşımı içerisinde borçlu defide bulunmaz ve ödeme yaparsa o halde ödeme geçerlidir ve sebepsiz zenginleşmeye konu oluşturmaz. (TB 78)

Zamanaşımı Şartları :

1.Alacak zamanaşımına tabi olmalıdır.

2. Zamanaşımı süresi geçmiş olmalıdır

3. Zamanaşımı alacağın muaccel olduğu andan itibaren işlemeye başlar. İhbara bağlı ise o halde ihbarın yapıldığı andan itibaren zamanaşımı başlar. Erteleyici koşula bağlı ise borç, zamanaşımı koşulun gerçekleştiği andan itibaren başlar.

Genel zamanaşımı süresi 10 yıldır. Ancak 5 ve 2 yıllık zamanaşımına tabi olan alacaklar da vardır.

5  Yıllık Zamanaşımına Tabi Alacaklar:

1. Kira bedelleri, anapara faizleri ve ücret gibi diğer dönemsel edimler.

2. Otel, motel, pansiyon, tatil köyü gibi yerlerdeki konaklama bedelleri , lokanta vb

yerlerdeki yeme içme bedelleri

3. Küçük sanat islerinden ve küçük çapta perakende satışlarından doğan alacaklar

4.Bir ortaklıkta, ortaklık sözleşmesinden doğan ve ortaklar in birbirleri ve kendileri ile ortaklık arasındaki ; bir ortaklığın müdürleri, temsilcileri, denetçileri ile ortaklık ve ortaklar arasındaki alacaklar.

5. Vekalet, komisyon ve acentelik sözleşmelerinden, ticari simsarlık ücreti alacağı dışında simsarlık sözleşmesinden doğan alacaklar

6. Yüklenicinin yükümlülüklerini ağır kusuruyla hiç ya da gereği gibi ifa etmemesi dışında eser sözleşmesinden doğan alacaklar. Yüklenici ayıplı eser meydana getirmişse bu sebeple açılacak davalar teslim tarihinden başlayarak taşınmaz yapılar dışındaki eserlerde 2 yıl, taşınmazlarda ise 5 yıllık zamanaşımına tabidir.

Zamanaşımı süreleri kesindir. (5 ve 10 yıllık olanlar )Uzatılamaz-kısaltılamaz. TBK

Ayırımındaki zamanaşımı süreleri dışındaki süreleri değiştirmek mümkündür.

Zamanaşımı en çok 10 yıl uzatılabilir ye alacaklının elini zayıflatacak yani takipte bulundurmasını güçleştirecek derece de kısaltılamaz. Zamanaşımı durmamış  olmalıdır

Zamanaşımı kesilmemiş olmalıdır. Kesilme:

*Borçlunun fiili ile kesilebilin.

*Alacaklının fiili ile kesilebilir : Dava Açma, hakeme başvurma, icra takibinde bulunma, iflas masasına başvurma şeklinde kesilebilir.

Zamanaşımının hesaplanmasında, Zamanaşımının başladığı gün dikkate alınmaz. (TBKmd. 151)

Zamanaşımına elverişli bir borç olmalıdırdan kasıt zamanaşımına uğramayan borçların mevcut olmasından kaynaklanmaktadır.

Zamanaşımına Uğramayan Borçlar :

• Taşınmaz Rehniyle Teminat Altına Alınacak Alacaklar

Taşınır rehni alacak hakkınıda zamanaşımı işlemesine engel olmaz.

Gemi İpoteği Ile Teminat Altına Alınacak Alacaklar

Taşınmaz Yüküne Konu Olan Alacaklar

Altsoyun Denkleştirme Alacağı

Zamanaşımı ile Hak Düşürücü Arasındaki Farklar:

1. Zamanaşımı süresi alacak haklarında; hak düşürücü süre ise özellikle yenilik doğuran haklarda söz konusu olur.

2. Zamanaşımı süresinin geçmesi alacağa son vermez, onu zayıflatarak borcu eksik borca dönüştürür. Oysa hak düşürücü sürenin geçmesi hakkı ortadan kaldırır.

3. Zamanaşımı bir defidir, hakim resen dikkate alamaz; oysa hak düşürücü  süre bir itirazdır ve hakim tarafından re’ sen gözetilir.

4. Zamanaşımı süresi aşağıda belirtileceği gibi bazen kesilir, bazen durur. Oysa hak düşürücü sürenin kesilmesi ve durması söz konusu olmaz.

Aşağıdaki hallerde zamanaşımı bağlamaz; bağlamışsa da durur;

Vesayet süresince, çocukların ana ve babalarından olan alacaklar için.

2. Veraset süresinde, vesayet altında bulunanların vasiden veya vesayet işlemleri sebebiyle devletten olan alacakları için.

3. Evlilik devam ettigi sürece, eşlerin digerinden olan alacaklar icin.

4. Hizmet iliskisi için, hizmet süresince ev hizmetlilerinin onları çalışanlardan olan alacaklar için.

5. Borçlu alacak üzerinde intifa hakkına sahip olduğu için

6. Alacağı Türk Mahkemelerinde ileri sürme imkanının bulunmadığı sürece

7. Alacak ve borçlu sıfatı aynı kişide birleşmiş ve bu durum ileride değişecek ise bu durumun ortaya çıkmasına kadar gececek sürede.

Zamanaşımı durmuş ise bu durma sebebi ortadan kalktıktan sonra kaldığı yerden işlemeye devam eder.

Zamanaşımı kesilmesi ise kesilme anına kadar kesilmiş olan süre yok sayılır.

Zamanaşımı kesilmesine sebep haller:

1.Borçlu borcunu ikrar etmişse. Özellikle faiz ödemişse-kısmen ifa da bulunmuşsa ya da rehin vermişse, kefil göstermişse Zamanaşımı kesilir. (TBK 154/1)

2.Alacaklı veya borçlu defi yoluyla mahkemeye, hakeme başvurmuşsa, icra takibinde bulunmuşsa ya da iflas masasına başvurmuşsa

*Dava deva ettigi sürece tarafların her işleminden ve hakimin verdigi her karardan sonra yeniden islemeye başlar. (TBK 157/1)

Zamanaşımı müteselsil veya müşterek borçlular birinden birine karşı kesilirse her birine karşı kesilmiş our. Asil borçluya karşı zamanaşımı kesilmiş ise kefile de kesilmiş sayılır ancak kefile karşı kesildiğinde asl borçluya karşı kesilmiş olmaz.

Noterden ihbar çekmek Zamanaşımını kesmez.

*60 günlük Ek Süre

Dava veya def’ mahkemenin yetkili veya görevli olmaması ya da düzeltilebilecek bir yanlışlık yapılmaması yahut vaktinden önce açılmış olması nedeniyle reddedilmiş olup o arada sürede dolmuşsa alacaklı 60 günlük ek süre içinde haklarını kullanabilir. (TBK158)

Asil alacak Zamanaşımına uğrayınca o zaman borçlar da Zamanaşımına  uğrar.

Zamanaşımına uğramış bir borcun koşulları oluştuğu takdir de TAKAS a konu yapılabilir. (TBK 139/3)

Zamanaşımından Feragat 

Zamanaşımıdan önceden feragat edilemez. Sözleşme yapılırken borçlunun Zamanaşımı definden feragat etmesi beyanı kesin hükümsüzdür. Böylece bir hüküm var ise o hüküm kısmi butlan olur.

Borç Zamanaşımına uğramış ise borçlu Zamanaşımı defini ileri sürme hakkından feragat edebilir. Müteselsil borçlulardan birinin feragat etmesi digerlerine karşı ileri sürülemez. Bölünemez borçlarla müşterek borçlulardan birinin feragati de diğerlerine karşı ileri sürülemez gene asıl borçlunun feragati kefile karşı ileri sürülemez. (TBK160)

MİRASÇILAR ARASINDA ZAMANAŞIMI

T.C. YARGITAY

8. Hukuk Dairesi
Esas No: 2012/8624 Karar No: 2012/10338 Karar Tarihi: 12.11.2012

Taşınmazlar ortak muris …’den kalmış ve henüz tereke paylaşılmamış ise bir veya birkaç mirasçının terekeye dahil taşınmazlar üzerinde sürdürdüğü zilyetlik tüm mirasçılar adına sürdürülmüş sayılacağından taşınmazı kullanmayan diğer mirasçılar bakımından iradi terk ilkesinin uygulanması olanağı bulunmamaktadır. Çünkü elbirliği mülkiyetine tabi taşınmazlar bakımından mirasçılar arasında zamanaşımı işlemez. İradi terk ilkesi uygulanmaz.

T.C. YARGITAY

14. Hukuk Dairesi
Esas No: 2019/1789 Karar No: 2021/3738 Karar Tarihi: 03.06.2021

Dava, Türk Medeni Kanununun 669. maddesi uyarınca mirasta denkleştirme talebine ilişkindir. Türk Medeni Kanunu madde 669 gereğince, yasal mirasçılar, mirasbırakandan miras paylarına mahsuben elde ettikleri sağlararası karşılıksız kazandırmaları, denkleştirmeyi sağlamak için terekeye geri vermekle birbirlerine karşı yükümlüdürler. Mirasbırakanın çeyiz veya kuruluş sermayesi vermek ya da bir malvarlığını devretmek veya borçtan kurtarmak ve benzerleri gibi karşılık almaksızın altsoyuna yapmış olduğu kazandırmalar, aksi mirasbırakan tarafından açıkça belirtilmiş olmadıkça, denkleştirmeye tâbidir. Kural olarak terekenin paylaşılmasına kadar paydaşlar arasında zamanaşımı işlemez.

T.C. YARGITAY

14. Hukuk Dairesi
Esas No: 2000/5019 Karar No: 2000/6291 Karar Tarihi: 17.10.2000

Dava, gayrimenkul satış vaadi sözleşmesine dayalı tapu iptali ve tescil istemine ilişkindir. Satış vaadi sözleşmesine dayalı olarak tescil davası açma süresi kural olarak 10 yıldır. Ancak; bu süre Medeni Kanun’un 630/3 maddesi uyarınca iştirak hali devam ettiği müddetçe mirasçılar arasında işlemediği gibi, taşınmazın teslimi ile de işlemez. Davacı ve satışı vaad eden 475 parsel sayılı taşınmazın maliki Salih Bayındır’ın mirasçıları olup, taşınmazda iştirak halinde hissedardırlar. Öte yandan; Mahkemece, mahallinde yapılan keşifte, taşınmazın fiilen taksim edilip, satış vaadinde bulunanın hissesinin davacıya teslim edildiği ve fiilen zilyed olduğu anlaşılmıştır. Bu durumda, mahkemece 10 yıllık zamanaşımı süresi geçtiğinden bahisle davanın reddine karar verilmesi doğru görülmediğinden hükmün bozulması gerekmiştir.

• Web sitesi içerisindeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Avukat Sevin Özşeker Karabudak’a ve Av. Derin Özşeker ‘e  aittir. Bu web sitesindeki makale ve içeriklerin izinsiz olarak başka sev sitelerinde paylaşılması ve kullanılması halinde  hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. Yazılar bilgi vermek amacı ile paylaşılmakta olup konu ile ilgili  avukattan ofisinden danışmanlık alınması gerekmektedir. Her konu kendi içerisinde farklıdır. Ayrıntılı bilgi için 0530 434 48 48 – 0536 930 52 60