HAKSIZ FİİL

Haksız fiil sözleşmeden doğan sorumluluktan farklıdır. Sözleşmeden doğan sorumlulukta taraflar arasında bir akit söz konusu iken haksız fiilde ise bir sözleşme olmaksızın hukuk düzenin kişilere yüklediği objektif görevlerin ihlal edilmesi halide meydana gelen sorumluluktur. Kusurun ispatı farksızdır. Kusur sözleşmelerin ihlalinden doğan sorumlulukta , borcunu yerine getireyen borçlu kusurlu sayılır ve kusursuzluğunu ispat etmesi gerekirken  haksiz fiilde ise ispat haksiz fiil iddiasında bulunana aittir. Zarar gören ispat eder. Haksiz fiilde sadece tazminat yolu ile zarar karşılanır. Başkaca seçimlik ifa söz konusu degildir. Haksız fiilden doğan sorumluluk TBK 66 da düzenlenmiştir.

Haksız Fiil Şartları

İslenen bir fiil olmalıdır.

Bu fiil hukuka aykırı bir fiil olmalıdır.

Bu fiilden ötürü mağdur zarar görmüş olmalıdır.

Oluşan zararla islenen fiil arasında uygun illiyet bağ olmalıdır.

Fail işlediği fiilden dolayı kusurlu olmalıdır.

HAKSIZ FİİLDE KUSUR

HaksIz fiil sorumluluğu, mevcut bir hukuki ilişki dışında genel davranış kurallarına aykırılık oluşturan zararın, kanun gereği karşılanması yükümlülüğünü ifade etmektedir. TBK m 49/1 de düzenlenmiştir. Haksız fiil hukuk düzeninin herkese yüklediği objektif bir ödevin halidir.

islenen bir fiil olmalıdır.Bu fil hukuka aykırı bir fiil olmalıdır. Bu fiilden ötürü mağdur zarar görmüş olmalıdır. Oluşan zararla islenen fiil arasında uygun illiyet bağı olmalıdır. Fail işlediği filden dolayı kusurlu olmalıdır. Kusura dayanmayan haksız fiil sorumluluğu özel olarak kanunda düzenlenmiştir. Kusur olmasa bile haksiz fil sorumluluğu oluşturan fillerdir. Geniş davranış kural – Genel emir ve yasaklara uymadır. Kusurun ağırlık  derecesi de tazminat miktarının takdirinde etkili olur. Karşı tarafın kusurlu olması ise indirim de etkilidir.

Haksiz fiil de kusur KAST ve İHMAL şeklinde ayrılır.

Kast :BILME+ISTEME

Kast da doğrudan doğruya kast ve dolayı kast seklinde ikiye ayrılır. Doğrudan kastta fail meydana getireceği sonucu bilmekte ve istemektedir. Amacı söz konusu sonucu meydana getirmektir. Dolaylı kastta ise fail meydana gelen sonucu istememekte fakat sonucun meydana gelme ihtimalini bilmesine rağmen devam etmektedir. Sonucu göze almaktadır. Haksiz fiil sorumluluğunda ikisinin de farki yoktur.

İHMAL de ise fail hukuka aykırı sonucu istememekle birlikte böyle bir sonucun meydana gelmemesi için şartların gerekli kıldığı özeni göstermemesidir. Fiil aktif bir fiil olabileceği gibi pasif bir fiil de olabilir. Mesela hemşirenin ilaç vermesi gereken hastaya ilaç vermemesi aktif olmayan ama olumsuz bir fildir. Bazı hallerde ise hukuka aykırılık varmış gibi görünse de aslında hukuka aykırılık yoktur:

İcra memurunun haciz yapması görünse de degildir.

Tıbbi müdehalede yapılan vücut dokunulmazlığını ihlal gibi görünse de değildir.  Bazı haller de ise üstün kamu yararı, hukuka aykırılığı ortadan kaldırabilmektedir. Meşru müdafaa da hukuka uygunluk halidir. Izdırar Hali, kişinin kendisine karşı yakın tehlike halinde bir başkasının sadece malına zarar vermesidir. Kendisine yapılan bir tehlikeden kurtulabilmek adına bir başkasının malına zarar vermiştir.

Izdırar halinde hukuka aykırılık yoktur. Ancak kanun, malinin zarar görmüş kiside (kusuru yok) fedakarlığın  denkeleştirilmesi için zarar verilen kisiye zararın tazmin edilmesini sagar. Hakim bu zarar miktarının hakkaniyete göre takdir eder.

Hukuka aykırılığın olmadığı bu hallerde de ancak sorumluluk doğmaktadır.

-Emniyet müdürleri, devlet görevlilerin yetişmesi beklenirken hak kaybı olabilecektir. Güvenlik görevlileri gelinceye dek orantılı olmak kayd ile bir kisinin durdurulması saglanabilir. Meşru müdafaa da ise daha hafif bir seçenek varsa ise ağır yöntem tercih edilemez.

KUSURA DAYANAN SORUMLULUĞUN SARTLARI:

1.FİİL

2.HUKUKA AYKIRILIK

Taraflar arasında sözleşme yoksa hukuka aykırılık gündeme gelir. Hukuka aykırılık mutlak haklar, ayni hakları, kişilik hakların vs ilgilendirir.Hukuka aykırılığı engelleyen bir takım haller de mevcuttur:

1. Yapılan eyleme rıza Kamu hukukuna rıza gösterme; Bu rıza göstermeler geçerli olmalı. İrade beyanlarında sakatlık olmamalıdır. Ehliyetsizlik, irade beyanında sakatlık, kişilik haklarına aykırılık teşkil eden rıza da geçersizdir.

2. Özel hukuka dayanan yetki

Yetki alırsa hukuka aykırılık söz konusu olmaktadır. Mesela kendisi için yararlı olmayan çiti komşunun zararına davranarak kapatmak maksadıyla dikmek. (Hakkin kötüye kullanımı)

3. Meşru müdafaa

4. Izdirar hali

Ikisi birlikte gerçekleşebilir. Şartlar mevcut olmalı.

5. Kuvvet kullanma

*orantılı  olmalıdır.

6. Üstün kamu yararı

7. Üstün özel yarar

Ameliyattan önce rıza alınması mümkün degilse üstün özel yarar gözetilir. Izdırar halinde zorunlu olmalıdır. Aksi halde tehlike sonucunda daha büyük zararlar vermemeli.

Üstün Kamu Yarar ise: Kamu kitle iletişim araçları ile kişiliğe saldırı da istisna basın özqürlüğü üstün kamu yararıdır. Gerçeklere dayanılmaması kamuoyunu aydınlatma görevi dışına çıkılması halinde hukuka uygunluğu ortadan kaldırır. Haber verme hakkı, gerçeklik, kamu yararı, toplumsal ilgi, güvenlik, konu ile ifade arasında düşünsel bağlılık ile sinirlidir.

Haberi yazan kisinin gerçek dışı olmadığını bilmemesi ve bilebilecek durumda olmaması kişilik  hakkı ihlalini yani hukuka aykırılığı ortadan kaldırmaz.

Haksiz fiilden doğan sorumlulukta ispat yükü farklı olarak failin kusurlu oldugunu ispat yükü zarar görene aittir.

HAKSIZ FilL & ZARAR

-Maddi Zarar, bir kimsenin mal varlığında meydana gelen azalmadır. Maddi zarardaki eksilme istem dış ve hukuka aykırı gerçekleşmiş olmalıdır.

“fili zarar-mahrum kalınan kar”

“eye verilen zarar-kişiye verilen zarar”,

“dogrudan dogruya zarar- dolaylı zarar'”, “müspet – menfi zarar”,

“soyut – somut zarar” gibi ayrımlara konu yapılabilir.

-Manevi zarar, kişilik haklarına saldırı nedeniyle bir kimsenin duydugu gerek cismani gerekse manevi acıyı ve izdirabi ve yasama sevincindeki azalmayı ifade eder.

ZARAR CESITLERI

Fili Zarar

Mahrum Kalinan Zarar

Normatif Zarar

Dogrudan Zarar

Dolaylı Zarar

Yansıma Zarar

Mevcut Zarar

Müstakbel Zarar

Muhtemel Zarar

*Dogrudan zarar

:Haksiz fiil sonucu uğranılan zarardır. İlliyet bağ, kurulduğu zaman zarar oluşur.

*Yansıma zarar ; Üçüncü kisi zarara uğrar. Yansıma zararların tasvir edilemeyeceği söylenir. Mutlak hak ihmale uğrarsa ancak tazminat yoluna gidilebilir.

*Mevcut zarar :Haksiz fiil neticesi oluşan zarardır.

*Müstakbel zarar:Henüz hesap edilemeyen zarar vardır ve zamanla ortaya çıkar.

*Ekonomik gelecegin sarsılmasında farazi hesaplama yapılır.

*Muhtemel zarar ilerde bir art gerçekleşirse ortaya çıkacak olan zarardır.

Müspet Zarar ile Menfi Zarar ayrımına dikkat etmek gerekir.

TAZMINATIN BELIRLENMESİ

Zarar miktarı hükmedilecek tazminat bakımından  üst sınırı oluşturur. sTazminat miktar zarar miktarın aşamaz.

Tazminat ile amaçlanan zarar vereni cezalandırmak degil zararın telafi edilmesidir. Bedensel zarar varsa tedavi edilmesi, aracın tamir edilmesi mümkün. Hakim aynen tazmini de isteyebilir nakden tazmini de. Hakim tazminata karar verdigi gibi tazminatın ödenmesine de hükmedebilir. Tazminat bir kere de ödenebilir defaaten de ödenebilir. Toptan olarak degil de gelir seklinde irat seklinde de ödemeye hükmedebilir. Süreyi hakim takdir eder. Tazminat belirlenirken somut olayın şartları göz önüne alınır. Tüm inidirim sebepleri de bu başlık altında toplanır. Failin, mağdurun kusuru dikkate alınır. Mağdur ile fail ortak kusurlu olabilir. Mağdur bir şey yapmama ile de kusurlu hareket etmiş olabilir. Yapmaktan kaçınarak da zararlı sonucun meydana gelmesine sebebiyet vermiş olabilir.

Kast ile hareket edildiğinde ani fail zararlı sonucu hem bilip hem hareket ettiginde ağır kusurlu hareket etmiş olur. Ancak bilmesine rağmen sonucu istememesi fakat göze alması da olası kasttır.

Kasti oranında indirim yapılır. İhmal de ağır ihmal ve hafif ihmal olmak üzere iki sekilde degerlendirilir. İhmalden anlaşılan ise kişinin göstermesi gereken özen yükümlülüğünü yerine getirmemesidir. Ağır özeni göstermemedir. Hafif kusur ise dikkatli insanların göstermesi gereken özeni göstermemedirTazminat konusunda bir de AYNEN TANZIM vardır.

Seçimlik İlliyet, zararlı sonucu sebeplerden sadece biri meydana getirmiştir.

Ama olayda hangisinin sebebiyet gösterdiği tespit edilememiştir. A karayolunda ölü bulunmuş ancak karayolundan geçen araçların hangisinin ölüme sebep olduğu tespit edilememiştir. Delil

yetersizliği nedeni ile kural olarak sorumluluk söz konu edilemez. Tek istisna kavgadır. Kavgada zararlı sonucu kimin meydana getirdiği tespit edilemediğinde kavga bütünlük arz ettiği için kavgaya katılan arasında müteselsil sorunluluk olur.

Önüne Geçen İlliyet :Zararı yaratan sebepler gene birden fazladır. Somut olayda sebeplerden biri zararlı sonucun meydana gelmesine yetmiş diğer sebep veya sebepler geç kamıştır. Birinci sebep gerçek digeri farazi sebep olur. A B yi öldürmüş. C De B ye ölü halde ateş etmiş. A Bye 20 doz

zehir vermiş, C zehir tam etkisini göstermeden B yi vurmuştur. Zarar sonucun asıl sebebi (ölümün) C olmuştur. A min haksiz filinin sebebi değişmiştir. Önüne geçmiştir. İlliyet bağının kesilmesi ise mücbir sebep, zarar görenin veya üçüncü kişinin ağır kusuru ile mümkün olur.

---

• Web sitesi içerisindeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Avukat Sevin Özşeker Karabudak’a ve Av. Derin Özşeker ‘e  aittir. Bu web sitesindeki makale ve içeriklerin izinsiz olarak başka sev sitelerinde paylaşılması ve kullanılması halinde  hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. Yazılar bilgi vermek amacı ile paylaşılmakta olup konu ile ilgili  avukattan ofisinden danışmanlık alınması gerekmektedir. Her konu kendi içerisinde farklıdır. Ayrıntılı bilgi için 0530 434 48 48 – 0536 930 52 60